Ortaköy

Bogaz kiyisindaki hareketli bir meydan olan Ortakoy, dogaclama konserlerin tadini cikaran veya kafe teraslarinda caylarini yudumlayan kalabaliklari agirlar.  Antik cagda adinin Arkheion (Argion) oldugu soylenen Ortakoy'un, Bizans donemindeki adi "Ayios Fokas"'tir. Semt, adini Bizans Imparatoru I. Basileios (hukumdarligi 867-886) tarafindan burada yaptirilan Ayios Fokas Manastiri'ndan almistir.Bizans Imparatoru VI. Leon'un (hukumdarligi 886-912) sevgilisi Zoe ile bulustugu Damianu Sarayi'nin Ortakoy'de oldugu; Damianu mevkiine adini veren manastirin ise, Imparator Teofilos (hukumdarligi 829-842) ve III. Mihail (hukumdarligi 842-867) zamanlarinda devletin ileri gelenlerinden olan Damianos tarafindan 9. yuzyilda yaptirildigi ileri surulur.[6]Bugunku Ortakoy'un, buyuk Ayios Fokas Manastiri'nin bulundugu yer oldugu anlasilmaktadir. Rumlarin ayni azize ithaf edilmis bugunku kucuk Ayios Fokas Kilisesi de Ayios Fokas adindadir. Ayios Fokas Manastiri'nin yeri bulunamamistir. Bu manastirin yakininda 9. yuzyilda Ermeni asilli Ortodoks patrigi VII. Ioannis (patrikligi 832-842) veya kardesi Arsabarios'un (Arsavir) muhtesem bir sarayinin oldugu, bu yuzden semtin Arsebera (veya Arsaberu) olarak da un kazandigi yazilir. Sarayda gizli ayinler ve ahlaka aykiri eglenceler yapildigi yolunda dedikodular ciktigi icin Imparator I. Basileios tarafindan satin alinarak 150 rahiplik bir manastir haline getirilmistir. Bu manastirin varligi (Meryem Ana) Bizans'in son yillarina kadar devam etmistir.Turklerin Ortakoy'e yerlesmesi Kanuni Sultan Suleyman doneminde (hukumdarligi 1520-1566) olmustur. Ayni yillarda Sadrazam Kara Ahmed Pasa'nin (o. 1556) kethudasi Husrev Kethuda tarafindan Mimar Sinan'a bir hamam (Ortakoy Husrev Kethudâ Hamami) yaptirilmistir. Ortakoy Deresi vadisinin iki yamacina, 16. yuzyilda Turklerin yogun olarak yerlestikleri gorulur.[7]17. yuzyilin ortasinda dere icinde bir Musluman mahallesi, kiyida ise yalilar vardi. Bu yalilarin hicbiri gunumuze kadar gelememistir. Bunun baslica sebebi, Abdulaziz tarafindan 1871'de yaptirilan yeni Ciragan Sarayi'dir. Besiktas Mevlevîhanesi ve Ortakoy'e kadar uzanan yalilar ortadan kaldirilarak elde edilen uzun ve genis alan Ciragan Sarayi'nin insaatina ayrilmistir. Ortakoy Iskelesi ile Defterdarburnu arasinda kalan seritte Mehmed Kethuda Cesmesi, Ortakoy Camii, sibyan mektebi ve sahilin gerisinde Rum, Ermeni ve Yahudi esnaflarin evleri; daha sonra Ortakoy Camii ile Nesetâbâd Sahilsarayi, Esma Sultan Sahilsarayi, Naime Sultan Yalisi, Hatice Sultan Sahilsarayi, Fatma Sultan, Zekiye Sultan yalilari siralanirdi. Defterdar Ibrahim Pasa Camii 17. yuzyila ait bir yapidir.Ortakoy Meydani ve cevresi 1989 ile 1992 yillari arasinda Besiktas Belediyesi tarafindan baslatilan proje calismalari ile yeniden duzenlenerek bugunku gorunumunu almistir.Ortakoy, tarihi kulturel yapisiyla ozellikle 1990'li yillardan itibaren, gerek Istanbullularin gerekse yabancilarin genis bir ilgi odagi haline gelmistir. Semtin ve ozellikle meydanin Istanbul'un ilgi odagi haline gelmesindeki diger bir etken de, uc dini temsil eden uc anitsal yapinin (Ortakoy Camii, Ayios Fokas Kilisesi, Etz Ahayim Sinagogu) birbirine yakin olmasidir. Bunlar, cevredeki ozgun yapi gruplariyla tutarli bir butunluk ve uyum icindedirler. Bu uc kulturun bir arada yasadigi ortami yeniden eski ozellikleriyle ortaya cikarmak amaciyla kapsamli bir proje yapilmis, 1990'li yillarin basindaki duzenleme calismalari sonuclandirilmistir. Ilk etapta Ortakoy'un yeterli olmayan altyapi sebekesi yeniden yapilmistir. Ortakoy Meydani cevresindeki dar organik sokak dokusu; yapilarda bahce olmamasi; cumba ve cephe uyumlari cevrenin gorunumunu degisik kilmaktadir. Evler sosyal yapidan da kaynaklanan bir farklilik gostermektedir. Yapilan calismada bu organik sokak dokusunun, iki veya uc katli cumbali dar duser dikdortgen pencereli ozgun Ortakoy mimarisinin surekliliginin saglanmasi amaclanmistir.[7]Meydan ve cevresi, kahveler, gece kulupleri, barlar, lokantalar, sanat atolyeleri, antika ve hediyelik esya dukkânlari ve haftasonlari acilan elisi ve sanat (entel) pazariyla, gece gunduz canli bir bulusma merkezidir. Kumpirciler, wafflecilar ve gozlemeciler de Ortakoy'e has mekanlardir.Bununla birlikte hem sahilyolu, hem Barbaros Bulvari'na uzanan Palanga Caddesi, hem Dereboyu Caddesi, hem de Ulus'a cikan Portakal Yokusu gibi onemli ulasim akslarinin kesisim noktasi oldugu icin ziyaretci yogunlugunun arttigi zamanlarda hem trafik hem de park sorunu yasanmaktadir. 15 Temmuz Sehitler Koprusu'nun Avrupa'daki ayagi Ortakoy'dedir.