Galata Kulesi

Galata Kulesi ya da muze olarak kullanilmaya baslamasi sonrasindaki adiyla Galata Kulesi Muzesi, Istanbul'un Beyoglu ilcesinde bulunan bir kuledir. Adini, bulundugu Galata semtinden alir. Galata Surlari dahilinde bir gozetleme kulesi olarak insa edilen kule, farkli donemlerde farkli amaclarla kullanilmasinin ardindan 2020'den itibaren, bir sergi mekani ve muze olarak hizmet verir. Hem Beyoglu'nun hem de Istanbul'un sembol yapilarindandir. Bizans Imparatorlugu ile ittifak halinde olan Cenevizliler 1267'de, Halic'in kuzeyinde bulunan Galata'da "Pera" adli bir koloni kurmus, bu koloninin hakimiyet alanini da zaman icinde Bizans tarafindan verilen izinlerle genisletmisti. Tepesindeki hactan oturu o donem "Kutsal Hac Kulesi" (Turris Sancte Crucis) olarak adlandirilan kule, bu izinlere aykiri bir sekilde kuzeydogu yonundeki tepeye dogru hakimiyet alani arttirilarak 1335-1349 yillari arasinda bolgede yapilan tahkimatin bir parcasi olarak insa edildi. Iki devlet arasinda o yil patlak veren savas, ertesi yil imzalanan antlasmayla sona ererken kulenin bulundugu tepe Ceneviz kontrolune birakildi. Konstantinopolis'in 29 Mayis 1453'te Osmanli Imparatorlugu tarafindan alinmasi sonrasinda Pera'daki Cenevizliler, herhangi bir direnis gostermeden koloniyi Osmanli'ya devretti. Kulenin de dahil oldugu Galata'daki tahkimatta birtakim tahribatlar gerceklestirilse de, Osmanli Padisahi II. Mehmed'in fermaniyla kuledeki tahribatlar durduruldu ve tahrip edilen kisimlar yeniden insa edildi. 1509'daki depremde hasar goren kule, 1510 itibariyla onarildi. 16. ve 17. yuzyillarda, savas esirlerini tutma yeri ve levazim ambari, 18. yuzyil itibariyla Mehterhane Ocagi ile yangin gozleyiciler tarafindan bir yangin kulesi olarak kullanildi. 1794'teki yangin sonrasinda yapilan onarim calismalarinda kulenin tasarimi degistirilirken ust kisim kahvehaneye donusturuldu. 1831'deki yangin sonrasinda tasarimi bir kez daha degistirildi. 1875'teki bir firtinada catisinin devrilmesinin ardindan en ust katin uzerine kagir iki ahsap kat cikilarak bu kisim, sehirde cikan yanginlari gozleme ve haber verme amaciyla kullanilmaya baslandi. 1965-1967 yillari arasindaki restorasyon calismasiyla kule, katlari farkli amaclara hizmet eden turistik bir yapi olarak duzenlenirken kulenin catisi da 1832-1876 yillari arasindaki tasarima benzer sekilde yenilendi. Bu donemde, Unal Kardesler ile sonrasindaki donemde varislerine ait sirket tarafindan Istanbul Belediyesinden kiralanarak isletilmeye baslandi. 1999-2000 yillarinda dis cephesinde bir restorasyon yapildi. 2013'te, Istanbul Buyuksehir Belediyesine bagli BELTUR isletmeyi devraldi. Bu donemde kulenin en ust iki katinda birer kafe ile restoran yer almaktaydi. Ayni yil, UNESCO tarafindan Dunya Mirasi Gecici Listesi'ne dahil edildi. 2019'da mulkiyeti ve isletmesi Vakiflar Genel Mudurlugune gecti. 2020'de yapilan calismalar sonrasinda kule, muze ve sergi mekani olarak duzenlendi. 2023'te, catisinda bir restorasyon gerceklestirildi. Catisinin ucuna kadar olan yuksekligi 62,59 m olan Romanesk tarzdaki kagir kulenin silindirik govdesi tastandir. Birer bodrum, zemin ve asma kat dahil olmak uzere 11 kati bulunur. Zemin katla altinci kat arasinda asansor yer alirken, zemin kattan dorduncu kata kadar tas merdivenler, altinci kattan sekizinci kata kadar ise celik konstruksiyon merdivenler yer alir. Tepesini kaplayan koni seklindeki catisi ise betonarmedir. Gunumuzde kulenin zemin kati, bilet kontrol ve guvenlik noktasi olarak hizmet verirken altinci kata kadar ulasan asansorun girisi de burada yer alir. Birinci kat muze magazasi iken sonraki uc kat sirasiyla Hezarfen Ahmed Celebi'nin Galata Kulesi'nden suzulusunun bir animasyonunun gosterildigi bir ekranla birlikte simulasyon alani ile kulenin Takiyuddin tarafindan kullanildigi donemini konu alan eserlerin; Kurtulus Savasi'na ait fotograflarin; Galata Kulesi ve Surlarina ait bilgi ve eserlerin; Galata Kulesi ve Istanbul ile ilgili eserlerin yer aldigi kalici muze ve sergi alanlaridir. Bir gecis alani niteligindeki altinci katin sonrasindaki gecici sergi alani olan yedinci katta, Istanbul'un bir bolumunu gosteren bir maket ile pencere onlerine konumlanan seyir durbunleri yer alirken sekizinci kat, bir seyir terasi olarak duzenlenmistir. Kulenin dis cephesi ile kuleyi cevreleyen alan ise bazi ozel ve belirli gunlerde farkindalik yaratma, anma ya da kutlama amaciyla kullanilir. **Tarihi** Ana madde: Galata Kulesi tarihi **Arka plan, insasi ve Cenevizliler donemi** Cristoforo Buondelmonti'ye ait Liber insularum Archipelagi'nin Marciana Milli Kutuphanesi'nde yer alan ve 1420'ler ile 1430'lar civarina tarihlenen kopyasindaki haritanin ust kismindaki surlarin en tepesinde, Galata Kulesi yer alir. Bizans Imparatorlugu ile ittifak halinde olan Cenevizliler 1267'de, Halic'in kuzeyinde bulunan Galata'da "Pera" adli bir koloni kurdu. Hakimiyet alanlarini bolgeyi kuzeydogusundaki tepeye dogru izinsiz bir sekilde genisleten Cenevizliler, 1335-1349 yillari arasinda bu tepenin yamaclarinda, hendeklerle cevrili sur ve kuleler insa etti. Gunumuzde Galata Kulesi olarak bilinen ve bir gozetleme kulesi olmasinin yani sira karadan yapilabilecek bir kusatmada, koloninin duzlukte bulunan kiyi kisminin korunmasi amaci guden surlarin bas kulesi, 1348'de insa edildi. Kulenin onunde, yapiya iki yanindan bitisik bir bicimde, duz sur hattindan yarim daire seklinde cikinti yapan bir barbakan vardi. Dort sur hattinin kesistigi ve Pera'nin ana girisinin bulundugu bu kisim, uzerindeki levhaya gore 1 Nisan 1452'de tamamlanan insasiyla Pera'nin Osmanli Imparatorlugu kontrolune girmesinden once insa edilmis son tahkimatti. Bu donem kule, tepesinde yer alan hactan oturu "Turris S. [Sancte] Crucis" ("Kutsal Hac Kulesi") olarak aniliyordu. Agustos 1348'de Bizanslilar ile Cenevizliler arasinda, ticari cekismelerin yol actigi bir savas patlak verdi. Savasin Bizans zaferiyle 1349'da sona ermesinin ardindan baris saglanirken ayni yil, Bizans Imparatoru VI. Ioannis tarafindan yayimlanan bir fermanla, Galata Kulesi'nin bulundugu tepenin kontrolu Cenevizlilere teslim edildi.